Obszary i obiekty chronione

Zróżnicowanie przyrodnicze, liczne osobliwości, a także unikatowość niektórych siedlisk powiatu łęczyńskiego stały się podstawą wydzielenia niemal wszystkich form ochrony przyrody. Około 50% powierzchni powiatu zajmują dwa pasma ochrony krajobrazowej, to jest pasmo wschodnie - jezior poleskich i zachodnie - doliny Wieprza. Nie objęte ochroną krajobrazową są fragmenty Wyżyny Lubelskiej oraz Pasmo Ludwin - Puchaczów - Ostrówek, rozdzielające oba obszary chronione

Parki Narodowe

W granicach Powiatu Łęczyńskiego znajduje się fragment Poleskiego Parku Narodowego - torfowisko o powierzchni 214,03 ha w pobliżu wsi Jagodno w gminie Ludwin.

Poleski Park Narodowy położony jest w obrębie Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Administracyjnie obejmuje on 6 gmin: Hańsk, Ludwin, Sosnowica, Stary Brus, Urszulin i Wierzbica. Utworzony został 1 maja 1990 r. na powierzchni ok. 4 813ha, a w 1994 r. - powiększony do ok. 9 762 ha. Składa się z dwóch kompleksów: głównego (na północ od Urszulina) oraz byłego rezerwatu „Bagno Bubnów i Staw” (na południowy wschód od Urszulina). Dyrekcja Parku znajduje się w Ośrodku Dydaktyczno-Administracyjnym w Urszulinie, a Ośrodek Dydaktyczno-Muzealny w sąsiedniej wsi Załucze Stare. Od kwietnia 2002 r. Poleski Park Narodowy stanowi centralną strefę transgranicznego rezerwatu biosfery „Polesie Zachodnie”, który w roku 2012 przekształcono w objęty patronatem UNESCO Transgraniczny Rezerwat Biosfery "Polesie Zachodnie", obejmujący najcenniejsze fragmenty Polesia położone na terenie Polski, Białorusi i Ukrainy.

Obszar ten objęty jest również siecią Natura 2000. Poleski Park Narodowy jest obszarem specjalnej ochrony ptaków „Bagno Bubnów” - PLB 060001 oraz został zgłoszony jako specjalny obszar ochrony siedlisk „Ostoja Poleska” - PLH 060013. Ostatnio został również oficjalnie wpisany na międzynarodową listę obszarów wodno-błotnych (Ramsar) - nr 1565 - i jest jednym z 13 obszarów w Polsce o takiej randze. Do czasu utworzenia Biebrzańskiego Parku Narodowego, Poleski Park Narodowy był jedynym w Polsce parkiem o charakterze wodno-torfowiskowym.

Najcenniejsze fragmenty Parku stanowią namiastkę tundry lub lasotundry, wysuniętej najdalej na południowy zachód w Europie. Na terenie Parku występuje wiele siedlisk, które znajdują się w Dyrektywie Siedliskowej 92/43/EWG.

Najcenniejsze z nich to torfowiska: wysokie typu kontynentalnego (Durne Bagno), torfowiska przejściowe (przy J. Moszne) oraz - bardzo rzadkie zarówno w Europie, jak i w kraju - torfowiska niskie nakredowe (kompleks „Bagno Bubnów i Staw”). W Parku występuje również naturalny las mieszany bagienny (brzezina bagienna), który jest największym tego typu naturalnym kompleksem na obszarze całej Europy.

W siedliskach tych skupia się najwięcej rzadkich i cennych gatunków flory, np.: wierzba lapońska, brzoza borówkolistna, brzoza niska, modrzewnica zwyczajna, wełnianka pochwowata, a także: obuwik pospolity, storczyk kukawka, buławnik wielkokwiatowy, lipiennik Loesela, tłustosz pospolity dwubarwny. Większość zwierząt występujących na terenie Poleskiego Parku Narodowego to również gatunki rzadkie lub zagrożone. Są to między innymi: łoś, wydra, bóbr europejski, zębiełek, rzęsorek rzeczek. Z gadów występują: żółw błotny, zaskroniec, jaszczurka żyworódka, a z płazów - ropucha szara, traszki: zwyczajna i grzebieniasta, kumak nizinny, grzebiuszka ziemna, rzekotka, oraz żaby: trawna, moczarowa i jeziorkowa. W wodach małych zbiorników wodnych (torfiankach) występuje rzadko spotykana ryba strzebla przekopowa. Pośród licznych bezkręgowców, także spotyka się wiele rzadkości.

Wodno-torfowiskowy charakter Poleskiego Parku Narodowego, a jednocześnie fakt, że niemal połowa (49 %) jego powierzchni pokryta jest różnorodnymi zbiorowiskami leśnymi i zaroślowymi stwarza dogodne warunki do bytowania i rozwoju wielu gatunkom ptaków. Razem z jeziorami i stawami, a także licznymi rozlewiskami Park jest miejscem przebywania ok. 170 gatunków ptaków - łącznie z gatunkami zalatującymi i przelotnymi. Występują tu takie gatunki jak np.: wodniczka, podgorzałka, żuraw, srokosz, remiz, derkacz, samotnik, dubelt, bąk, zielonka oraz ponownie wprowadzony cietrzew. Na terenie PPN i jego otuliny do tej pory stwierdzono występowanie 18 gatunków ptaków drapieżnych (10 lęgowych, 8 przelotnych) i 7 gatunków sów (6 lęgowych, 1 zalatujący). Wśród nich znajdują się gatunki, dla których tworzy się strefy ochrony (orlik krzykliwy, bielik, bocian czarny, puchacz).

Zgodnie z istniejącym, aczkolwiek nie obowiązującym wciąż Planem Ochrony Parku, priorytetowymi zadaniami są między innymi: odbudowa zbliżonego do naturalnego systemu krążenia wody, w szczególności stref retencji i dróg odpływu poprzez wyeliminowanie z obszaru PPN sztucznych form drenujących teren, zwiększenie uwilgotnienia i stabilizacji poziomu wód, odtworzenie lokalnych zastoisk wodnych, zmniejszenie tempa odpływu wód oraz denaturalizacja koryt rzek, hamownie tempa zarastania jezior i torfowisk, utrzymanie w stanie bezleśnym otwartych torfowisk darniowych i mszysto-darniowych, utrzymanie i ochrona stanowisk rzadkich i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt związanych z odpowiednimi typami torfowisk. W Parku prowadzona ochrona roślin i ich siedlisk doprowadzić ma do zachowania różnorodności siedliskowej i mozaikowatości siedlisk oraz różnorodności gatunkowej.

Celem ochrony gatunków zwierząt i ich siedlisk jest:
- zapewnienie optymalnych warunków siedliskowych dla gatunków rzadkich i ginących,
- wzbogacanie różnorodności biologicznej fauny właściwej dla strefy geograficznej Polesia,
- zapewnienie ciągłości istnienia gatunków.

Plan Ochrony zakłada również ochronę siedlisk przyrodniczych - celem utrzymania ich mozaikowatości i zróżnicowania oraz ochronę krajobrazów - celem zachowania tradycyjnych metod gospodarowania (koszenie, umiarkowany wypas), w celu spowolnienia sukcesji i ochrony ekosystemów nieleśnych, w tym ich enklaw pośród ekosystemów leśnych.

To jedynie niektóre cele, jakie postawił przed sobą Poleski Park Narodowy. Aby osiągnąć założone cele, już od wielu lat Park, planując i wykonując odpowiednie zabiegi, stosuje tzw. ochronę czynną. W latach 60-tych XX w. na obszarze m. in. Parku prowadzono intensywną meliorację gruntów, doprowadzając do osuszenia większości cennych przyrodniczo terenów. Poziom lustra wody obniżył się do tego stopnia, że torfowiska uległy przesuszeniu, co z kolei zaczęło sprzyjać sukcesji roślin. Starając się zapobiegać dalszemu osuszaniu w Parku zbudowano liczne przetamowania i groble, uniemożliwiające odpływ wody z obszaru Parku. Dzięki temu powstało kilka stałych rozlewisk, a wiosną - przy wyższym poziomie wód - na łąkach pomiędzy siecią rowów powstają rozlewiska czasowe, które stają się miejscami odpoczynku i żerowania ptaków migrujących oraz gatunków lęgowych. Najciekawsze trwałe rozlewisko powstało na Bagnie Bubnów - stając się miejscem lęgowym dla koloni śmieszek, rybitw: białowąsych i białoskrzydłych, rycyka, licznych kaczek i gęsi.

W ramach odtwarzania lokalnych i tworzenia nowych zastoisk wodnych oraz zwiększania retencji wody - Poleski Park stworzył na swoim terenie kilka tzw. „oczek wodnych” oraz zrekonstruował historyczne stawy rybne w okolicy wsi Pieszowola. Niewielkie zbiorniki wodne stanowią siedliska dla płazów oraz żółwia błotnego, a stawy stały się regularnym miejscem lęgowym licznych ptaków, w tym tak rzadkich, jak podgorzałka oraz - miejscem żerowiskowym dla bielika i puchacza. Stawy pełnią również funkcje edukacyjne, dzięki częściowemu udostępnieniu ich w formie ścieżki przyrodniczej „Perehod”, wyposażonej w wieże obserwacyjne.

Obniżające się lustro wody spowodowało przesuszenie podmokłych łąk i torfowisk, a to z kolei doprowadziło do ich zarastania. Nie chcąc utracić tych cennych ekosystemów nieleśnych - Poleski Park Narodowy już od 1999 r., rokrocznie prowadzi zabiegi koszenia łąk i tzw. „grądzików” oraz zabiegi usuwania drzew i krzewów. Zadania te mają wielokierunkowe działanie. Sprzyjają nie tylko ochronie otwartych torfowisk, ale również ochronie potencjalnych siedlisk cietrzewia oraz - w przypadku koszonych łąk - lęgowisk żółwia błotnego.

Oprócz prowadzonej czynnej ochrony ekosystemów nieleśnych oraz starań o utrzymanie jak najwyższego poziomu wody na obszarze Parku, Poleski Park Narodowy prowadzi również kilka programów aktywnej ochrony gatunkowej.

Pierwszym i najstarszym programem był podjęty w 1992 r. projekt reintrodukcji bobra europejskiego. Na teren Parku wprowadzono 13 osobników (4 rodziny). Coroczne inwentaryzacje pokazały, że do 2000 r. liczebność bobrów w Parku rosła, a potem nastąpiły fluktuacje liczebności, wahające się od 113 do 198 osobników. Ostatnia inwentaryzacja, prowadzona na przełomie 2005 i 2006 r. wykazała 179 osobników. Bóbr już na dobre zadomowił się w Poleskim Parku Narodowym, o czym świadczą budowane tamy i często spotykane zgryzy bobrowe na całym jego obszarze. Jest on sprzymierzeńcem w walce o zatrzymywanie „uciekającej” z terenu Parku wody.

Ogromny nacisk położono na przywrócenie populacji żółwia błotnego, którego stan liczebny nie był wcześniej poznany. Po wstępnym rozpoznaniu biologii i liczebności populacji żółwia błotnego w Poleskim Parku Narodowym - od 8 lat pracownicy Służb Parku wspomagają rozmnażające się w naturze żółwie błotne. Prowadzona ochrona ma za zadanie zwiększyć sukces rozrodczy dziko żyjących żółwi. Co roku, późną wiosną, prowadzone są nieinwazyjne obserwacje samic na lęgowiskach, celem zlokalizowania złóż jaj na obszarze lęgowiska. Następnie, po oddaleniu się samicy z miejsca lęgowego, pracownicy Parku zabezpieczają złoże siatką drucianą, która zapobiega niszczeniu lęgów przez drapieżniki, np. lisa. Po naturalnej inkubacji, jesienią - gdy młode rozpoczynają klucie - siatki są ściągane, a wyklute młode przenoszone do Ośrodka Ochrony Żółwia Błotnego, przy Ośrodku Dydaktyczno-Administracyjnym w Urszulinie. Tam spędzają najbardziej krytyczny dla nich okres, a następnie końcem maja - młode wypuszczane są z powrotem do naturalnych siedlisk - do niewielkich zbiorników wody (oczek, torfianek), w sąsiedztwie swoich miejsc lęgowych. W ten sposób przechowano i wypuszczono już około 2000 młodych żółwików, co z pewnością pozytywnie wpłynęło na przyrost liczebności tego rzadkiego gatunku.

W 2001 r. Poleski Park Narodowy podjął się kolejnego zadania - rozpoczął się program restytucji cietrzewia. Przez 2 lata pracownicy PPN odławiali cietrzewie na Ukrainie i Białorusi, które następnie trafiały do woliery, znajdującej się na terenie Poleskiego Parku Narodowego. Po okresie kwarantanny ptaki wypuszczano na wolność. Łącznie wypuszczono 80 ptaków. Po dwóch latach prowadzenia wiosennych liczeń na tokowiskach, liczba ptaków waha się pomiędzy 30, a 40 sztuk. Wciąż za wcześnie, aby cieszyć się sukcesem, jednak odgłosy tokowisk cietrzewi wróciły na Polesie, zdarza się również spotkać cietrzewia siedzącego wysoko na drzewie. Miejmy nadzieję, że ten piękny ptak znów na stałe zadomowi się w Poleskim Parku Narodowym.

Mimo tego, że lasy PPN należą do najbardziej zróżnicowanych spośród wszystkich parków narodowych (70 zespołów leśnych i zaroślowych) to ich wiek i charakter nie zawsze sprzyja gniazdowaniu dużym gatunkom ptaków. W związku z powyższym najnowszym programem czynnej ochrony objęte zostały ptaki drapieżne, bocian czarny oraz sowy.

Po przeprowadzonym rozpoznaniu terenowym w okresie lęgowym stwierdzono, że lęgi nie zostają do końca wyprowadzone między innymi dlatego, że spadają zasiedlone już przez te ptaki gniazda. W ten sposób nie wyprowadziły lęgów pary bociana czarnego i para puchacza. Pozostałe gniazda większych ptaków są częściowo zniszczone i grożą spadnięciem. Dla tych gatunków, po sezonie lęgowym zamontowane zostaną podstawy pod gniazda. Prowadzone od kilku lat badania liczebności sów doprowadziły do wniosku, że brakuje miejsc lęgowych dla większych gatunków sów. Zastąpić je mają odpowiednio dobrane do gatunku budki lęgowe.

Pomimo tego, że pojawiają się różne głosy w sprawie budowania sztucznych gniazd, akurat w realiach Poleskiego Parku Narodowego, istnieją przesłanki do przeprowadzenia tego typu zabiegów ochronnych. W Parku dominują monokultury sosnowe i drzewostan w wieku do 60 lat. Wiąże się to zatem z niewielką ilością drzew wysokich z dobrze rozwiniętymi koronami, nadających się na założenie dużych gniazd (bielik, orlik krzykliwy, bocian czarny), jak też z nieznaczną liczbą dużych drzew dziuplastych, odpowiednich dla niektórych gatunków sów. Jednocześnie duża mozaikowatość siedlisk, różnych typów lasów, zarośli wierzbowych i wierzbowo-brzozowych, otwartych torfowisk i łąk, jezior, rozlewisk i stawów, a także gruntów ornych stwarza dogodne warunki żerowania dla tych gatunków ptaków. Czy poprawi się dzięki temu sukces rozrodczy, czy zwiększy liczebność gnieżdżących się ptaków drapieżnych, sów i bociana czarnego? To wykażą kontrole i stan liczebny objętych programem gatunków w latach kolejnych.

W ramach powyższego projektu, na kolejny rok zaplanowano również wycinkę gęstego łanu trzciny na torfowisku, chcąc w ten sposób odsłonić kolejny fragment torfowiska, stworzyć miejsca lęgowe i żerowiskowe dla takich gatunków, jak błotniaki (stawowy, łąkowy i zbożowy), sowa błotna oraz w tym szczególnym przypadku - wodniczka.

Przedstawione powyżej programy aktywnej ochrony, to te najważniejsze, które przeprowadzono lub w dalszym ciągu prowadzi się w Poleskim Parku Narodowym, uważanym za „młody” Park, choć obchodził on w 2005 r. 15-lecie swojego powołania. W przyszłości planuje się prowadzenie kolejnych programów aktywnej ochrony, dzięki którym zachowane zostaną najcenniejsze z siedlisk, wraz z fauną i florą, rzadko lub wcale nie spotykaną w innych regionach Polski.

Parki Krajobrazowe

Na terenie gminy Spiczyn położony jest fragment Kozłowieckiego Parku Krajobrazowego. Jednak największe bogactwo powiatu stanowią Nadwieprzański Park Krajobrazowy i Park Krajobrazowy „Pojezierze Łęczyńskie”.

Nadwieprzański Park Krajobrazowy

Położony jest całkowicie w granicach powiatu. Utworzony został w 1990 roku ze względu na znaczące walory krajobrazowo-przyrodnicze oraz historyczno - kulturowe. Powierzchnia jego wynosi 6 261 ha, a otulina rozciąga się na obszarze 11 185 ha. Leży na terenie gmin: Łęczna, Milejów, Puchaczów i Spiczyn. Jego plan ochrony zakłada: zachowanie różnorodnych rzadkich gatunków flory [m.in. wiśni karłowej i zawilca] i fauny [m.in. bobra europejskiego i niektórych gatunków ptaków] występujących m.in. w Łąkach Zawieprzyckich i Ciechankach Stawkach; utworzenie rezerwatów i użytków ekologicznych w Zakrzowie, Ziółkowie i Górze Spichlerzowej w Nowogrodzie; objęcie ochroną rezerwatową fragmentu doliny Wieprza na odcinku ujścia rzek Mogielnicy i Białki.

Park obejmuje rzekę Wieprz z licznymi starorzeczami, meandrami, towarzyszącymi im torfowiskami niskimi oraz przejściowymi.
Zwężająca się na odcinku Zawieprzyce - Ciechanki przełomowa dolina Wieprza, zaliczana jest do najpiękniejszych krajobrazów terenu woj. lubelskiego i porównywana z przełomem Wisły w okolicach między Kazimierzem a Puławami.
Wikliny nadrzeczne rosną bardzo blisko wody. Są wysoce odporne na zalewanie i działanie kry. Skupienie krzewów „wiklinowych” tworzą wierzby: purpurowa, wiciowa i trójpręcikowa.

Strefę oddaloną do 500 m od koryta pokrywa mozaika lasów, pól uprawnych i łąk kośnych. Na stromych zboczach doliny Wieprza wykształciły się zespoły roślinności kserotermicznej.
Owe zbocza są niekiedy bardzo strome, o wysokości względnej nawet do 25 m. W okolicach Łęcznej pod Ciechankami strome zbocza otaczają pradolinę Wieprza z rozległymi łąkami ciągnącymi się aż pod tzw. „Wał Turecki”. Na zboczach i wierzchowinach z odsłoniętym podłożem kredowym, tworzą się wspomniane murawy i zarośla ciepłolubne o charakterze stepowym. Między innymi występują na nich: miłek wiosenny, ożanka właściwa, zawilec wielkokwiatowy, traganek duński, przetacznik rozesłany, macierzanka Marschalla, tarnina i wisienka karłowata. W zespołach tych występują również inne rzadkie i chronione gatunki roślin:
- Prunus fruticosa wisienka stepowa
- Linosyris vulgaris - ożata zwyczajna
- Campanula sibirica - dzwonek syberyjski
- Campanula bononiensis - dzwonek boloński
Z kolei strome zbocza pokryte marglem porastają m. in.:
- Thalictrum minus - rutewka mniejsza
- Verbena oficinalis - werbena pospolita
- Carlina vurgalis - dziewięćsił pospolity.

W otulinie Parku na odcinku Zawieprzyce - Kijany wyjątkowo atrakcyjne jest silnie meandrujące koryto rzeki z wyraźnymi spłyceniami, w których zasiedliły się skupienia szuwarowe z mozgą trzcinowatą i manną mielec.

W nurcie rzeki występuje strzałka wodna, rdestnica pływająca uważana za wskaźnik zanieczyszczenia wód płynących. W strefie brzeżnej rośnie szalej jadowity - jedna z najbardziej trujących roślin krajowych. Liczną domieszkę wśród roślinności naturalnej stanowią gatunki ruderalne, m.in. glistnik jaskółcze ziele. Inne gatunki to: podagrycznik, przytulia czepna, kanianka pospolita.
Na odcinku Kijany - Łęczna występują urozmaicone krajobrazy oraz różne ekosystemy. W miejscach podtapianych rośnie skupisko olszy czarnej, wyżej duże stanowisko bluszczu pospolitego oraz rzadki krzew - wiciokrzew suchodrzew. Niżej położone obszary zajęte są przez stubarwne łąki pachnące kumaryną, malowniczo położone między schodzącymi do wąwozów wzniesieniami. W wodzie występuje łączeń baldaszkowaty, rdestnica. Powierzchnię wody pokrywa rzęsa drobna, niekiedy garbata, występująca w dużych skupiskach kożuchowatych. Są to najdrobniejsze rośliny kwiatowe świata z gatunku jednoliściennych. Także można spotkać salwinię pływającą (paproć wodna).

Na wodzie, w wodzie i pod wodą strzałka wodna prezentuje wszystkie trzy typy wytworzonych przez siebie liści od blaszki strzałkowatej do wstęgowatej. Wśród dużych sercowatych liści na początku czerwca można wypatrzeć żółte kwiaty grążela, a w lipcu białe kwiaty grzybienia białego. W roślinności wodnej zwinnie poruszają się szczupaki, okonie, sumy, leszcze, płocie, liny, sandacze, a także roślinożerne amury. W ścianach wysokich brzegów jaskółka brzegówka buduje swoje gniazda. Na łąkach często można zobaczyć bociana białego.

W wąwozie korzeniowym wymywana warstwa wapienna odsłania naturalne rzeźby splątanych korzeni drzew. W górze, na wierzchowinie osuwającego się zbocza, widać wspaniałe liściaste korony starych lip i klonów. Zbocze w tym miejscu jest bardzo strome, a rumowiska pionowo osuwają się do wody.
Niedaleko, w okolicy Ziółkowa znajduje się następna osobliwość przyrodnicza. Są nią szumy nad Wieprzem - malownicze wodospadziki, położenie równiutko w niewielkich odstępach od siebie, dające niepowtarzalne wrażenia akustyczno - wzrokowe.

Wokół kol. Trębaczów zaważa się wysokie zbocze porośnięte lasem lipowym, a właściwie wielogatunkowym drzewostanem grądowym. Lipa drobnolistna jest tu gatunkiem dominującym i występuje wraz z domieszką klonu i grabu. W podszyciu rośnie bez czarny i leszczyna, wiąz szypułkowy. W runie licznie występuje podagrycznik, miodunka ćma, kuklik zwisły, czyściec leśny, bodziszek cuchnący.

Idąc dalej, w kierunku Łęcznej obserwuje się urozmaiconą rzeźbę terenu z suchym, mocno nasłonecznionym zboczem, które stanowi doskonałe siedlisko dla zespołów ciepłolubnej roślinności. Jest to zbocze o wystawie południowej i nachyleniu około 30°. Przeważają gleby płytkie, miejscami skaliste o charakterze rędzin, zasadowe, obfitujące w węglan wapnia. Wskaźnikiem ilości wapnia w podłożu jest występujący w dużych ilościach żmijowiec zwyczajny.
Dzięki warunkom mikroklimatycznym występują tu gatunki o dużych wymaganiach cieplnych, a dominującymi roślinami są: wilczomlecz, wiechlina spłaszczona, szałwia łąkowa, oman wierzbolistny, dziewanna pospolita, okrzyn szerokolistny. Ponadto występuje wisienka karłowata i kalina koralowa.

Tuż pod Łęczną, w szerokich dolinach Wieprza i Świnki przeplatają się barwne kobierce łąk z polami uprawnymi, fragmentami lasów grądowych, zaroślami łęgowymi oraz szuwarami. Z roślin łąkowych można spotkać: czosnek kątowy, storczyk szerokolistny, kosaciec syberyjski a z roślin leśnych lilię złotogłów. Wszystkie te ekosystemy i interesujące krajobrazy można oglądać z zabytkowego parku podworskiego usytuowanego na zielonym wzgórzu zwanym Podzamcze w Łęcznej.

Flora parku liczy blisko 1 100 gatunków roślin naczyniowych. Spośród nich 81 należy do rzadkich we florze Polski.
Na czerwonej liście roślin naczyniowych w Polsce (widnieją następujące gatunki występujące na terenie NPK i jego otuliny:
- Betula humilis - brzoza niska - relikty z epoki polodowcowej
- Orchis maculata - storczyk plamisty
- Drosera rotundifolia - rosiczka okrągłolista
-Dryopteris cristata - narecznica grzebieniasta
-Hierochloe Australis - turówka leśna
-Lathyrus paluster - groszek błotny.
Do grupy roślin rzadkich w skali regionu zaliczyć można gatunek wodny - Wolffia arrhiza (wolffia bezkorzeniowa), a z szuwarowych: Butomus umbellatus (łączeń baldaszkowaty), Senecio paluster (starzec błotny), Senecio paludosus (starzec bagienny).
Jedną z florystycznych osobliwości występujących w okolicy Łęcznej jest chroniona roślina górska - dziewięćsił bezłodygowy.

W świecie zwierząt NPK na szczególną uwagę zasługuje występowanie wielu gatunków ptaków umiarkowanie rzadkich i rzadkich takich jak: dziwonia, rycyk, brodziec krwawodzioby, zimorodek, rybitwa czarna, błotniak stawowy, pustułka, bocian biały, bocian czarny, orlik krzykliwy, myszołów, krogulec, jastrząb, podróżniczek, rybitwa białowąsa.
Warto podkreślić dużą liczebność populacji bociana białego. Wśród ssaków na uwagę zasługuje pojawienie się bobra europejskiego, co świadczy o poprawie czystości wody rzeki Wieprz. Budowane przez bobry żeremia występują nie tylko na obszarze Parku, ale również poza jego granicami.

Park Krajobrazowy „Pojezierze Łęczyńskie”

Park obejmuje zachodnią część Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego oraz zachodni fragment Równiny Parczewskiej. Park wraz z otuliną położony jest na terenie gmin: Ludwin, Puchaczów, Uścimów, Ostrów Lubelski. Ogólna powierzchnia parku wynosi 11 816 ha, powierzchnia otuliny 14 059 ha.

Utworzony został w 1990 roku. Jego plan ochrony zakłada zachowanie różnorodnych rzadkich gatunków flory, zwłaszcza reliktowych epoki polodowcowej, oraz fauny, m.in. żółwia błotnego, bobra europejskiego i bociana czarnego. Plan ochrony zakłada utworzenie rezerwatów „Piaseczno” i „Uściwierz”. Planuje się, że rezerwat „Piaseczno”, dla zachowania rzadkich gatunków roślin chronionych, obejmie ochroną zbiornik wodny i pas nadbrzeżny Jeziora Piaseczno. W granicach projektowanego rezerwatu przyrody „Uściwierz”, w celu ochrony stanowisk lęgowych rzadkich ptaków, znajdzie się jezioro o tej samej nazwie oraz przylegające do niego od strony południowo-zachodniej torfowisko.

Park Krajobrazowy „Pojezierze Łęczyńskie” jest to obszar Lubelszczyzny o wysokich walorach przyrodniczych i rekreacyjnych. Obejmuje płaskie formy z niewielkimi wzniesieniami kredowymi. Najbardziej typowym elementem krajobrazu są liczne jeziora, stawy i rozległe torfowiska z niewielkimi rozproszonymi płatami lasów. Interesująca jest flora i fauna. Zbiorowiska leśne zajmują 32,2% pow. parku, przeważają w nich bory sosnowo - dębowe, stosunkowo duży udział mają olsy oraz łęgi. Łąki zajmują 21,1%, a torfowiska 2,3% powierzchni. Najcenniejsze zbiorowiska torfowiskowe znajdują się wokół jezior: Brzeziczno, Ciesacin, Łukietek, Nadrybie i Bikcze. Występują tu gatunki roślin rzadkich takich jak widłak, aldrowanda pęcherzykowata, wąkrota zwyczajna, przygiełka biała, trzy gatunki rosiczek, lepnica, kruszczyk błotny, storczyk szerokolistny, kosaciec syberyjski, brzoza niska i wierzba lapońska.
Według Fijałkowskiego występujące tu rośliny można zaliczyć do siedmiu elementów geograficznych: borealnego - najstarsza grupa roślin, która jako pierwsza zasiedliła te tereny po ustąpieniu lodowca (roślinność polodowcowa), środkowoeuropejskiego, atlantyckiego, górskiego, śródziemnomorskiego, południowo - syberyjskiego, pontyjskiego.

Do roślin reliktowych epoki polodowcowej, a spotykanych w obrębie PK „Pojezierze Łęczyńskie” należą: Salix lapponum (wierzba lapońska), Salix myrtiolloide (wierzba borówkolistna). Są to gatunki unikalne nie występujące w innych regionach kraju.

Interesująca jest również fauna Parku. Licznie rozsiane jeziora i mokradła stanowią ostoję dla ptactwa wodnego i są wielką atrakcję dla ornitologów. Występują tu perkoz dwuczuby, czapla siwa, łabędź niemy, gęś gęgawa, gągoł, cietrzew, żuraw. W lasach Parku Krajobrazowego Pojezierze Łęczyńskie utworzono dotychczas 17 stref ochronnych wokół gniazd bielika, orlika krzykliwego, puchacza i bociana czarnego. Najwyższe walory ekologiczne posiadają jeziora Brzeziczno, Łukietek i Piaseczno.

Występują tu także rzadkie gatunki płazów i gadów (żółw błotny, ropucha paskówka). Z dość rzadkich ssaków dobrze się tu czują bobry, łosie i sarny. Na terenie Parku występują również dziki, zające, kuropatwy, bażanty, lisy, borsuki, jenoty, piżmaki i tchórze.

Pod względem zarybienia wyodrębnia się np. typowe jeziora leszczowo-sielawowe (Piaseczno), leszczowo-sandaczowe (Uściwierz), linowo-szczupakowe bądź karasiowe.

Pojezierze Łęczyńskie zasługuje na uwagę również i z tego powodu, że zachowuje łączność przestrzenną z Poleskim Parkiem Narodowym i Międzynarodowym Rezerwatem Biosfery Polesie Zachodnie.

Rezerwaty przyrody

Rezerwaty są to obszary obejmujące ekosystemy zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym. Wokół rezerwatu może być utworzona otulina zabezpieczająca przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych.
W naszym powiecie utworzone zostały dwa rezerwaty wodne, w których obowiązuje ochrona częściowa.

Rezerwat „Jezioro Brzeziczno” - utworzony został na obszarze Parku Krajobrazowego „Pojezierze Łęczyńskie” w leśnictwie Kołacze koło Włodawy. Jest to rezerwat częściowy, florystyczny wodno-torfowiskowy o powierzchni 87,46 ha. Obejmuje płytkie, dystroficzne jeziorko otoczone uginającym się kożuchem (spleją) torfowisk przejściowych.

Występują tu głównie turzyce: bagienna, nitkowata, obła oraz miejscami przygiełka biała. Prawie nie zarośnięte jeziora z uginającym się kożuchem torfowiska przejściowego. Celem utworzenia tego rezerwatu było stworzenie szansy przetrwania unikatowego świata roślin i zwierząt a przede wszystkim osobliwych i rzadkich roślin północnych i atlantyckich.

Osobliwością przyrodniczą rezerwatu jest występowanie rzadkiej roślinności owadożernej: aldrowandy pęcherzykowatej oraz trzech gatunków rosiczek - okrągłolistnej, długolistnej i pośredniej. Bezdrzewny pas torfowiska przejściowego przechodzi w torfowisko wysokie typu kontynentalnego, na którym pod parasolem karłowatych sosen i roślin reliktowych jak brzoza niska, wierzba lapońska i borówkolistna na poduchowatych kępach gromadnie rosną krzewinki, bagno pospolite, borówki i żurawina błotna. Dalej rozwijają się zarośla łozowe i ols z dużym udziałem trzciny a miejscami spotkać można fragmenty boru bagiennego i bór sosnowy. Na żyźniejszym siedlisku występuje bór mieszany sosnowo-dębowy.

Rezerwat „Jezioro Świerszczów” - położony jest w obrębie Chełmskiego Parku Krajobrazowego, na terenie leśnictwa Świerszczów w gminie Cyców. Jest to rezerwat częściowy o powierzchni 46,08 ha. Ochroną objęte jest śródleśne, nieduże, płytkie jeziorko o powierzchni 2 ha. Otoczone jest pasem torfowisk typu niskiego i przejściowego a także skrajem lasu grądowego.
Jezioro to jest pozostałością dużego, zarastającego zbiornika pochodzenia krasowego.
W akwenie wodnym rosną masowo grzybienie północne, grążel żółty, osoka aloesowa i kilka gatunków ramienic.
Brak jest szuwarów nadbrzeżnych. Jezioro otoczone jest pierścieniem splei a także zaroślami łozowymi z narecznicą błotną. W runie występuje kosaciec syberyjski, storczyk - lipiennik Loesela, turzyca strunowa, rosiczki, aldrowanda pęcherzykowata , bagnica torfowa, a także brzoza niska, wierzba lapońska i borówkolistna. Ostatnie trzy gatunki wyginęły na skutek odwodnienia rezerwatu.
Dużą osobliwością rezerwatu są gnieżdżące się tu dubelty, występuje tutaj też rzadko spotykana gdzie indziej strumieniówka.

Rezerwaty projektowane

„Uroczysko Sosnowiec” - położone jest na prawym brzegu doliny Wieprza, przy ujściu Mogielnicy, w pobliżu Łańcuchowa w gminie Milejów. Rezerwat leżący przy Wałach Tureckich obejmuje typowy krajobraz doliny Wieprza z pozostałościami starorzeczy, oczkami wodnymi obejmującymi zbiorowiska roślinności wodnej, w skład której wchodzi: rzęsa wodna i trójrowkowa, moczarka kanadyjska, rogatek sztywny, rdestnica kędzierzawa i połyskująca, żabiściek pływający, grążel żółty, grzebienie białe i inne. Najważniejszy udział w projektowanym rezerwacie mają zbiorowiska leśne z zespołami: boru mieszanego i łęgu jesiono-olszowego oraz olsu porzeczkowego. Miejscami występuje bór mieszany świeży ze stanowiskiem sosny smołowej.

„Zakrzów” - obejmuje zakole Wieprza i tereny przyległe z lasem olszowym w pobliżu wsi Zakrzów w leśnictwie Milejów. Jest to ciekawy niedostępny obszar zwany „Uroczyskiem Przerwaniec”, do którego można dotrzeć drogą od strony Wólki Łańcuchowskiej. Jest to bardzo cenny fragment doliny Wieprza ze względu na bogate stanowisko olszy szarej - gatunku górskiego, który występuje niezmiernie rzadko na niżu.
Dominują tu lasy zespołów łęgowych: olsu porzeczkowego, łęgu jesionowo-olszowego i zarośla. W drzewostanie dominuje olsza czarna z domieszką olszy szarej i jesionu wyniosłego. Brzegi rzeki Wieprz porastają wikliny nadrzeczne tworzone przez wiotkie gatunki wierzb oraz wierzby drzewiaste, którym towarzyszą topole: biała i czarna. Licznie reprezentowane są zbiorowiska trawiaste i wysokich turzyc. Z rzadkich roślin na uwagę zasługuje rzęsa garbata, wolffia bezkorzeniowa, kropidło wodne, oczeret jeziorny, pałka szerokolistna, parzydło leśne, jaskier kaszubski.

„Blisko” i „Białka” - kolejne projektowane rezerwaty leżą w gminie Milejów pomiędzy Dorohuczą i Białką, a także w sąsiedztwie kanału Wieprz - Krzna. Obszar ten należy do najcenniejszych ekosystemów wodno - torfowiskowych w otulinie Nadwieprzańskiego Parku Krajobrazowego. W licznych torfinkach, dołach potorfowych, rowach melioracyjnych występują różnorodne zbiorowiska roślin pływających, zanurzonych w wodzie, zespoły szuwarowe, łąkowe i pastwiskowe.

Pomniki przyrody

Pomniki przyrody są to pojedyncze twory przyrody żywej i nie ożywionej lub ich skupiska, np. aleje. Odznaczają się indywidualnymi cechami kształtem, pokrojem, wielkością. Są to tzw. osobliwości przyrodnicze, jak sędziwe drzewa, głazy narzutowe, jaskinie, jary, skałki itp. Są one objęte ochrona prawną ze względu na szczególne wartości naukowe, kulturowe, historyczno-pamiątkowe i krajobrazowe.

Powiat łęczyński ma zarejestrowanych 38 obiektów objętych ochroną prawną jako pomniki przyrody, opatrzone zieloną tabliczką z godłem Polski i napisem „Pomnik przyrody prawem chroniony”.
Najwięcej pomników utworzonych jest w gminie Łęczna - 12, w gminie Milejów - 8, Cyców - 8, Spiczyn - 5, Ludwin - 4, Puchaczów - 1.

GMINA ŁĘCZNA

Grupa pomników przyrody

Na zboczach doliny Wieprza, na jego prawym stromym brzegu w pobliżu wsi Ciechanki Łańcuchowskie, w odległości około 2,5 km na południowy - wschód od Łęcznej objęto ochroną prawną 8 działek o powierzchni od 0,04 do 0,10 ha. Działki należą do różnych właścicieli, dlatego za ich zgodą każda zarejestrowana została jako odrębny pomnik przyrody. W sumie wszystkie działki tworzą zespół pomników.

Lessowe zbocze pradoliny Wieprza jest charakterystycznie wygięte w kształt podkowy, a jego nachylenie miejscami dochodzi do 45°. Silnie nasłonecznienie sprzyja zachowaniu płatków roślinności stepowej.
Wczesną wiosną pojawiają się żółte kwiaty miłka wiosennego, biało kwitnące zawilce leśne. Jesienią można oglądać płaty żółto kwitnącej ożoty zwyczajnej. Dość licznie występuje dzwonek syberyjski i boloński, ożanka właściwa, przetacznik rozesłany. Spotkać można także traganek duński i szparag lekarski. Wymienione osobliwości, obecnie bardzo rzadko spotykane, podlegają całkowitej ochronie i pod żadnym pozorem nie wolno ich niszczyć.
Łęczna:
- strączyn żółty o obwodzie 150 cm w zabytkowym zespole dworsko - parkowym „Podzamcze”;
- dąb wielkoowocowy o obwodzie 2,10 m w zabytkowym zespole dworsko - parkowym „Podzamcze”;
- sosna wejmutki o obwodzie 1,75 m w zabytkowym zespole dworsko - parkowym „Podzamcze”;
- klon srebrzysty o obwodzie 2,40 m w zabytkowym zespole dworsko - parkowym „Podzamcze”;
- kasztanowiec biały o obwodzie 6 m na prywatnej posesji przy ul. Świętoduskiej nr 4.

GMINA MILEJÓW

Milejów:
- lipa drobnolistna o obwodzie 4,5 m w zabytkowym zespole dworsko - parkowym.

Łańcuchów:
- buk pospolity, odmiana purpurowa o obwodzie 3,5 m (zabytkowy zespół dworsko - parkowy);
- lipa drobnolistna o obwodzie 4,8 m w zabytkowym zespole dworsko - parkowym.

Jaszczów:
- lipa drobnolistna o obwodzie 4,68 m, resztki prywatnego parku - własność Heleny i Zdzisława Podgórskich;
- modrzew europejski o obwodzie 2,92 m, resztki prywatnego parku - własność Heleny i Zdzisława Podgórskich;
- lipa srebrzysta o obwodzie 4,4 m, przy drodze Łęczna - Biskupice, obok kapliczki;
- dąb szypułkowy o obwodzie 3,03 m, w zabytkowym zespole dworsko - parkowym.

Łysołaje:
- platan klonolistny o obwodzie 3,2 m, w zabytkowym zespole dworsko - parkowym.

GMINA CYCÓW

Biesiadki:
- zbiorowisko roślin „Biesiadki” o powierzchni 16, 49 ha.

Garbatówka:
- topola biała - białodrzew o obwodzie 4,5 m, w parku;
- lipa drobnolistna o obwodzie 3,2 m, w parku.

Świerszczów:
- jesion wyniosły o obwodzie 2,65 m przy szosie w parku podworskim;
- lipa drobnolistna o obwodzie 3,25 m, przy budynku dawnej szkoły w parku podworskim;
- klon pospolity o obwodzie 2,55 m, j/w;
- lipa drobnolistna o obwodzie 4,4 m, j/w;
- dwa jesiony wyniosłe o obwodach 3,9 i 3,67 m, j/w.

GMINA PUCHACZÓW

- wiąz szypułkowy rośnie w Szpicy;
- aleja lipowa - z przełomu XIX w. wiodąca do byłego dworu P.P. Bogdanowiczów (koło Kościoła) jest pozostałością zespołu dworsko - parkowego.

GMINA SPICZYN

- pomnikowa aleja czterdziestu czterech lip drobnolistnych w Charlężu przy drodze prowadzącej do dworu;
- pomnikowa aleja lip drobnolistnych w Jawidzu wzdłuż drogi Kijany - Łucka (z 213 lip zachowało się około 80%);
- pomnikowa aleja 39 lip drobnolistnych przy drodze Zawieprzyce - Charlęż;
- pomnikowa aleja 75 lip drobnolistnych przy drodze Spiczyn - Charlęż;
- lipa drobnolistna - pokaźna odrośl nieistniejącego obiektu pomnikowego „Lipa Sobieskiego” - zabytkowy zespół dworsko - parkowy w Zawieprzycach.

GMINA LUDWIN

Kaniwola:
- zachowany zespół dworsko-parkowy z XIX w. z pięknym drzewostanem. Do drzew objętych ochroną prawną należą: orzech czarny, jałowiec wirginijski, lipa drobnolistna, metasekwoja chińska.

Użytki ekologiczne

Są to pozostałości ekosystemów wodno-błotnych zasługujące na ochronę. Podstawowym ich celem jest zachowanie unikatowych zasobów genowych i typów siedlisk takich jak: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne „oczka wodne”, kępy drzew i krzewów, torfowiska, bagna i starorzecza, wydmy, płaty nie użytkowanej roślinności, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce. W powiecie utworzono 10 użytków ekologicznych.

Gmina Cyców:
- „Uściwierz” o powierzchni 211,06 ha - ostoja ptactwa wodno-błotnego oraz ochrona rzadkich zbiorowisk wodnych i torfowisk z licznymi gatunkami chronionymi;
- „Ciesacin” o powierzchni 195,07 ha.

Gmina Ludwin:
- „Jezioro Piaseczno” wraz z przylegającymi torfowiskami o powierzchni 155 ha; obejmuje najgłębsze jezioro na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim; stanowi ostoję ptactwa wodnego oraz miejsce występowania unikatowych gatunków roślin;
- „Jezioro Łukcze” wraz z przylegającymi fragmentami lasów i zarośli oraz „Jezioro Łukietek” z otaczającym torfowiskiem przejściowym i wysokim; łączna powierzchnia wynosi 128 ha; są to miejsca występowania rzadkich gatunków flory i fauny, a w szczególności ostoja ptactwa wodnego; Jezioro Łukcze wykorzystywane jest rekreacyjnie i wypoczynkowo;
- „Jezioro Rogóźno” otoczone jest lasami, posiada duże walory krajobrazowe, stanowi ostoję ptactwa wodnego; jezioro jest wykorzystywane rekreacyjnie;
- „Jezioro Bikcze” z otaczającym torfowiskiem o powierzchni 115 ha stanowi ostoję ptactwa wodnego; jest miejscem występowania rzadkiej roślinności torfowiskowej;
- „Jezioro Nadrybie” o powierzchni 7 ha o zachowanych najcenniejszych zbiorowiskach torfowych; jest ostoją ptactwa wodnego; spotkany tutaj bocian czarny, gadożer, żuraw; są to ptaki zagrożone wymarciem, wpisane do czerwonej listy gatunków; z gadów występuje bardzo rzadki w innych regionach żółw błotny; z płazów ropucha zielona;
- „Jezioro Zagłębocze” o powierzchni 63 ha jest bardzo atrakcyjne krajobrazowo; wykorzystywane w celach rekreacyjnych i wypoczynkowych;
- „Jezioro Uściwierz” o powierzchni 24 ha; obejmuje zarastające jezioro Ciesacin; stanowi ostoję ptactwa wodnego oraz miejsce występowania ginących gatunków roślin torfowiskowych.

Gmina Spiczyn:
- leśnictwo Rozkopaczów w Nadleśnictwie Lubartów; użytek zajmujący powierzchnię 6,93 ha i obejmuje częściowo zakrzaczone śródleśne torfowisko z cennymi gatunkami roślin i zwierząt.

Gmina Puchaczów:
- płytki zbiornik wodny usytuowany w niecce osiadania w skutek robót górniczych. Jest to miejsce lęgowe ptactwa wodno-błotnego. Położony jest w Nadrybiu.