Roślinność

Pojedyncze rośliny i zwierzęta w naturalnym środowisku łączą się w skomplikowane pod względem struktury i składu gatunkowego grupy nazywane zbiorowiskami. Bogactwo istniejących form i różnorodność zbiorników wodnych od naturalnych jezior, stawów, mokradeł poprzez torfowiska, bagna i sztuczne zbiorniki retencyjne stwarza warunki korzystne dla rozwoju olbrzymiej grupy zbiorowisk roślinnych.

Charakterystycznymi dla Pojezierza są zbiorowiska wodne, szuwarowe, torfowiskowe, leśne. Na terenie powiatu stwierdzono dotychczas około 150 zbiorowisk roślinnych, które powiązane są z różnymi grupami siedlisk nazywanych ekosystemami.

Ekosystemy wodne

W zbiornikach z wodą stojącą poza roślinami całkowicie zanurzonymi i ziemnowodnymi występują rośliny zakorzenione na dnie z liśćmi i kwiatami pływającymi po powierzchni wodnej, np. lilie wodne, a także rośliny wolno pływające.
Siedliska wodne - zarówno jeziorne jak i stawowe - pokrywają głównie rdestnice, ponadto rdest ziemnowodny, niekiedy osoka aloesowa o liściach podobnych do aloesu. W bliskim sąsiedztwie trzcin i oczeretów w miejscach osłoniętych od wiatru, płytkich i mulistych można spotkać skupiska biało kwitnących grzybieni i grążela żółtego. Są to jedne z najpiękniejszych zbiorowisk wodnych.

W wodach płynących, zwłaszcza Wieprza i Świnki, rośnie kożuch rdestnicy grzebieniastej. Na obrzeżach jezior i w małych stawach zwarty kożuch tworzą często rośliny pływające: rzęsa i spirodela wielokorzeniowa. Nad brzegami zbiorników wodnych oraz rzek i strumieni dominują szuwary. Złożone są głównie z pałek, tataraku, trzciny, manny oraz wysokich turzyc.
Turzycowiska dają dużo siana (do 6 ton/ 1 ha). Pasza ta jest zdrowa, z dużą zawartością karotenów i strawnego białka, lecz jest niechętnie zjadana przez zwierzęta domowe. Z tego też powodu, łąki te są osuszane i zamieniane na jednogatunkowe, na które wsiewa się trawy użytkowe.

Ekosystemy torfowiskowe

Jednym z najcenniejszych ekosystemów Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego z punktu przyrodniczego są bezsprzecznie bagna i różne typy torfowiska. Torfowiska są to tereny opanowane przez zbiorowiska, których roślinność po obumarciu zostaje przetworzona w warunkach dużej wilgotności i ograniczonego dostępu tlenu w osad organiczny - zwany torfem, mającym barwę brunatną z wyraźnie zaznaczoną strukturą roślinną. Na terenie powiatu występują torfowiska niskie, przejściowe i wysokie. Z ich torfu wykształcają się gleby bagienne.

Torfowiska niskie powstają w rozległych dolinach rzek i kotlinowych zagłębieniach, np. odcinek Wieprza od Milejowa do Spiczyna. Są one najbardziej rozpowszechnionym układem zbiorowisk roślinnych w powiecie. Zajmują siedliska o odczynie zbliżonym do obojętnego i zasadowego (pH 6,0 - 8,0). Te z nich, które nie zostały przekształcone w łąki i pastwiska pokryte są roślinnością szuwarową bądź zaroślami łozowymi, wierzbą rokitą, brzozą niską bądź olsami.

Torfowiska przejściowe są stale podtapiane. Otaczają pierścieniem płytkie jeziora. Mają kwaśny odczyn. W wielu miejscach tworzą się uginające trzęsawiska. Dominującą roślinnością są turzyce, wśród których występuje bardzo rzadka, ginąca turzyca strunowa. Z rzadkich roślin należy wymienić wierzbę lapońską i borówkolistną.

Torfowiska wysokie mają podobny odczyn, są stale podtapiane, ale wykształcają się w warunkach oddziaływania tylko wód opadowych w bezodpływowych nieckach lub zagłębieniach. Stanowią najrzadszy układ roślinny. Ich charakterystyczną cechą jest występowanie karłowatych sosen i brzóz oraz budowa kępkowa pokryta zwartym kobiercem torfowców z dużym udziałem wełnianki pochwowatej, bagna zwyczajnego, borówki bagiennej i żurawiny błotnej.

Z roślin rzadkich i objętych ochroną występuje m.in. storczyk krwisty, cztery gatunki rosiczek. Oba typy tych torfowisk można znaleźć z rezerwacie Brzeziczno, a torfowiska przejściowe także nad jeziorami Uściwierz, Uściwierzek, Ciesacin oraz w okolicach Zezulina.

Torfowiska przejściowe i wysokie są najbogatsze w rzadkie rośliny reliktów północnych i atlantyckich. Zaliczane są do jednych z najcenniejszych i najmniej przekształconych ekosystemów w skali Europy.

Ekosystemy łąkowe

Duże powierzchnie powiatu zajmują łąki. Mają one charakter układów roślinnych pochodzenia sztucznego i naturalnego. Łąki sztuczne powstały w wyniku osuszania, orki i wsiewu traw użytkowych.
Corocznie wzbogacane nawozami mineralnymi dają 2-3 pokosy w sezonie sięgające 6-7 ton siana/ha. Natomiast do łąk naturalnych zalicza się różne zbiorowiska trzęślicowe. Są one najbardziej cenne przyrodniczo. Duże powierzchnie tych łąk występują w pobliżu jeziora Uściwierz.

Wszystkie zespoły łąkowe na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim powstały z wyciętych, wilgotnych zbiorowisk leśnych i utrzymują się tylko dzięki koszeniu lub spasaniu. Łąki nie utrzymywane w ten sposób ponownie przekształcają się w zbiorowiska leśne.

Podstawowym składnikiem tego zespołu jest trzęślica modra. Znaczny udział mają także kostrzewy łąkowe, wiechliny łąkowe i wyczyńca łąkowego oraz domieszki roślin motylkowych (lucerna koniczyna) a także rośliny rzadkie i objęte ochroną prawną, m.in. kosaciec syberyjski, goździk pyszny, goryczka wąskolistna.

Ekosystemy zarośli i muraw kserotermicznych

Zbiorowiska kserotermiczne (ciepłolubne) skupiają się wyłącznie na kredowych i gliniastych zboczach doliny Wieprza od Milejowa do Kijan. Mają charakter przerywanych skupień zarośli składających się z tarniny, derenia świdry, kruszyny, róż i głogów. Niekiedy pojawia się wśród nich wisienka karłowata. W wolnych przestrzeniach tworzą się zwarte murawy z wapniolubnymi roślinami zielnymi reprezentujące zbiorowiska stepowe z nieczęsto spotykanymi gatunkami traw i roślin dwuliściennych.

Ekosystemy leśne

Las jest bardzo złożonym zbiorowiskiem, zarówno pod względem struktury, jak i organizacji. W każdym lesie wyróżnia się 3-4 warstwy roślinne. Najwyższa - to drzewa, niższe to kolejno: krzewy (podszyt), zioła i mchy oraz runo i ściółka. W każdej z tych warstwy panują odmienne warunki ekologiczne. Na Pojezierzu występują cztery typy zbiorowisk leśnych: bory, grądy, olsy i łęgi.
Duża różnorodność warunków środowiskowych ma znaczący wpływ na zróżnicowanie siedlisk leśnych. Dominującym zespołem leśnym powiatu łęczyńskiego są bory sosnowe oraz olsy.

W Nadwieprzańskim Parku Krajobrazowym najbardziej rozpowszechniony jest tzw. las mieszany świeży i bór mieszany świeży. Po prawej stronie doliny Wieprza zachowały się naturalne fragmenty olsów i łęgów olsowych z domieszką jesionu wyniosłego.

W gminie Milejów w pobliżu Klarowa utrzymał się piękny fragment dąbrowy świetlistej z licznym udziałem turówki wonnej, popularnie zwanej żubrówką.

Ekosystemy synantropijne

Równie ważnym, pod względem ekologicznym, elementem krajobrazu są rośliny potocznie nazywane „chwastami”. Jest to roślinność wędrująca za człowiekiem, powstająca na siedliskach przekształconych antropologicznie (działalność człowieka). Zbiorowiska synantropijne związane są wyłącznie z gospodarką i warunkami bytowymi człowieka. Występują jako układy roślin, towarzyszące brzegom lasów i zrębom leśnym, torfowiskom, gruzowiskom, śmietniskom, nitrofilnym (zasobny w azot) obejściom budynków gospodarskich, wydeptywanym zwłaszcza przez zwierzęta domowe. Tę zróżnicowaną grupę określa się mianem zbiorowisk ruderalnych. Drugą grupę stanowią zbiorowiska segetalne, czyli występujące w uprawach rolnych. Są to tzw. „chwasty” upraw polnych - zbóż, roślin okopowych, warzyw. Niektóre z chwastów są raczej pożyteczne ze względu na ocienianie gleby przed nadmiernym wysuszeniem. Są to raczej drobne rośliny takie jak np. połonicznik kosmaty, sząstkowiec polny, niedośpiałek maleńki, ostóżeczka polna czy przetacznik.

Również bardzo rozpowszechnione w uprawach roślin okopowych są z kolei groźne chwasty konkurencyjne, jak np. chwastnica jednostronna, włośnica sina i zielona czy perz właściwy.